Kurtuluş Camii

Gaziantep şehrinin Tepebaşı semtinde yer alan Kurtuluş Camii, 1892 senesinde esasen bir kilise (Valide Meryem Kilisesi) olarak inşa edilir. Burası belli dönemlerde aynı zamanda hapishane olarak da kullanılır. Şehrin en büyük camilerinden biri olarak öne çıkan Kurtuluş Camii, heybetli bir görüntüye sahiptir. Dikdörtgen plana sahip olan yapının içi dik sütunlar ile ayrılır. Haç bölümünün kollarında çapraz tonozlar yer alır. Caminin orta bölümü kasnaklıdır ve yüksek bir kubbeye sahiptir. Duvar kısımlarında kesme taşlar dikkat çeker. Duvar alanlarında kesme taşlar bulunur. Tavan bölümünde kırma bir çatı tercih edilir. Kurtuluş Camii incelendiği zaman ilk etapta ilginç gotik mimarisi ön plana çıkar. Kilise çanı İngiltere’de yaşayan bir Ermeni tarafından özel olarak getirtilir. Bu çanın Brezilya’dan getirildiği aktarılır. Dev çanın ağırlığı tam olarak bir tondur. Bugün mekan kiliseden camiye dönüştürüldüğü için çan da Gaziantep Müzesi’ne taşınır. Çanın olduğu yer, daha sonra bir minareye dönüştürülür. Kurtuluş Camii hala bazı kaynaklarda ‘Antep Meryem Ana Kilisesi’ olarak geçer. Tek şerefeli olan Kurtuluş Camii’nin toplamda beş adet kapısı bulunur. Bunlardan iki tanesi kuzey bölüme bakar ancak asıl büyük kapı batıya açılır. Yabancı kaynaklarda ise kilisenin adı ‘Surp Asdvadzadzin Katedrali’ biçiminde anılır. Bir Osmanlı Ermenisi olan Sarkis Balyan’ın mekanın oluşumunda önemli katkıları olur. Kendisi aynı zamanda Abdülhamid’in de özel mimarı olarak bilinir. O dönemde bu bölgede yoğun bir Ermeni nüfusu söz konusudur. Bu nedenle kiliseye ağırlıklı olarak bu cemaat ilgi gösterir. 1920’li yıllardan sonra malum süreçle beraber kilise cezaevi olarak kullanılır. Üç sene kadar da hükümet tarafından bir askeri üs şeklinde değerlendirilir. Camiye dönüştürülme süreci ise 1980 senesini bulur.