Dönertaş

Basmane İzmir’in tam anlamıyla arka sokakları olarak kabul gören çok ilginç bir semttir. Burası farklı inanç gruplarını tarih boyunca bünyesinde barındıran oldukça özgün bir yer olarak tanımlanır. Ufak bir semt olmasına rağmen son derece yoğun bir program sunabilen Basmane’nin en ilginç noktalarından bir tanesi de Dönertaş’tır. Dönertaş Anafartalar Caddesi’ne son derece yakın bir konumda, bir kesişim alanında yer alır. Dönertaş aslında burada yer alan tarihi sebile verilen addır. Dönertaş Sebili’nin 19’uncu yüzyıldan kaldığı tahmin edilir. En az adı kadar ilginç bir mimari yapıya sahip olan sebilin plan biçimi kare şeklindedir. Tek kubbeli bir sebil olan Dönertaş, rokoko stilin -ki rokoko stili; dönemin soylu ve aristokrat olarak tabir edilen kesiminin zevklerini yansıtan, barok sanatının gösterişinden uzak, sade ve zarif bir mimari tarzdır- en bariz örneklerinden birisidir. Mermer yapı üzerine yapılan şık süslemeler büyük ölçüde bugüne dek ulaşmayı başarır. Dönertaş rokoko üslubun yanında Barok mimariden de dokular sunar. Kabartma biçiminde yapılan süslemeler ise bizi Lale Devri’ne götürür. Lale Devri’nde sıklıkla görülen buketli vazo ve gonca yapraklarına Dönertaş üzerinde rastlamak mümkündür. Türk halkının doğaya olan sevgisini ifade etme aracı olarak çiçek ve bitki motifleri bu tip eserlerde o dönemler sıkça kullanılır. Dönertaş’ın iki yanında da külliye biçiminde resmedilen iki cami resmi dikkat çeker. Cami tasvirinde bir kandil günü canlandırılır. Kubbenin ve minarenin alemleri, hilal biçimindedir. Kandiller diğer yandan minarelerin tam arasına asılmış haldedir. Sebilin kitabesi bugüne başarılı bir şekilde ulaşır. Buradaki yazılar okunaklı ve iridir. Bu sayede de hat sanatından incelikli dokunuşlara rastlanılabilir. Şu anda İzmir’in en güzel ve tarihi sebillerinden biri olan Dönertaş, gerçekten de kendi etrafında dönen bir mekaniğe sahiptir. Yapının İsmail Rahmi Efendi tarafından 1814 senesinde inşa edildiği tahmin edilir. 2006 senesinde İzmir Büyükşehir Belediyesi gerekli yenileme çalışmalarını gerçekleştirir.