Klazomenai Antik Kenti Zeytin İşliği

İzmir’in antik yerleşim yerlerinden olan Klazomenai veya Clazomenae, 12 İyon kentinden biridir. Urla Kemik Hastanesi’nin de bulunduğu Karantina Adası üzerinde konumlanan bu antik kent, esasen adanın karşısındaki Limantepe’den Ayyıldız ve Cankurtaran tepelerine kadar uzanırdı.

Yerleşimin klasik devre ait mezarlığı, Ayyıldız ile Cankurtaran tepelerinin oluşturduğu zincirin batısındaki Klazomenai-Hypkremnos-Erythrai Antik Yolu’nun geçtiği bölgede yer alır. Şehir, tarih öncesi dönemde İzmir-Çeşmealtı yolu tarafından ikiye bölünmüştür.

Bu antik kent, tarihte ilk kez 1950’de Ekrem Akurgal tarafından tespit edilir ve tanıtılır. 1979’da ise Güven Bakır tarafından kazılarına başlanır. Takvimler 1980’i gösterdiğinden beri ise Hayat Erkanal tarafından kazı çalışmaları devam ettirilir.

Klazomenai Antik Kenti Zeytin İşliği’nde bugüne değin gerçekleştirilen kazılardaki en üst katmanda Arkaik ve Klasik çağlar, ardından Geç Tunç Çağı olarak da bilinen milattan önce 2000’in ikinci yarısına tarihlenen başka bir tabaka yer alır. Milattan önce 3000’e tarihlenen Erken Tunç Çağı tabakasında ise batı Anadolu sahil bölgesinde ilk şehircilik olayını ekonomik ve manevi açıdan değerlendirmek mümkündür. Ayrıca Klazomenai’deki çalışmalarda milattan önce 4000’e tarihlenen Kalkolitik Çağ izlerine de rastlanmıştır.

Antik kente ismini veren “Zeytin İşliği”, milattan önce 6’ncı yüzyıla tarihlenmiş bir zeytin işliğinin bulunmasından gelir. Günümüzde Anadolu’daki yabani zeytinlerin ne zaman ıslah edildiği bilinmese de kazılarda, zeytindeki suyun ayrıştırma işleminde kullanıldığı ve sıcak su ile yağının ayrıştırıldığı tespit edilmiştir.

Klazomenai’de kazısı tamamlanan zeytinyağı işliği, dünyada bugün de kullanılan teknolojinin günümüzden 2600 yıl önce ilk defa bu topraklarda geliştirildiğini kanıtlar niteliktedir.